در برگه‌های آزمایش مختلف ممکن است به صورت‌های مختلف HGB،Hg، یا Hgb نوشته شود. همه این ها مخفف کلمه هموگلوبین، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول های‌ قرمز است که با اکسیژن ترکیب می شود و آن را در خون حمل می کند.
این ماده که در آن آهن به کار رفته، جایگاه‌های مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب می‌شود و در محیط کم اکسیژن، آن را آزاد می‌کند.
اندازه‌گیری مقدارکلی هموگلوبین، به نوعی نشان‌هنده تعداد گلبول‌های قرمز است.
مقادیر اصلی مقدار طبیعی : برای آقایان 14 تا 18 گرم در دسی‌لیتر و برای خانم‌ها مقادیر 12 تا 16 گرم در دسی‌لیتر.
محدوده خطر: هموگلوبین زیر 5 و بالای 20 مقادیر خطرزا به حساب می‌آیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند.
چه چیزهایی باعث کاهش هموگلوبین می‌شود؟
همان دلایلی که باعث کاهش گلبول‌های قرمز می شوند، با تخریب هموگلوبین، مقدار آن را هم کم می کنند. کم‌خونی، خون‌ریزی شدید، سرطان، سوءتغذیه، بیماری لوپوس، بیماری‌های کلیوی و بزرگی طحال باعث کاهش هموگلوبین می‌شوند. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، آسپیرین و ایندومتاسین و همچنین داروهای ضدسرطان هم مقدار هموگلوبین خون را کم می‌کنند.
چه چیزهایی باعث افزایش هموگلوبین می‌شود؟
مشکلات ریوی، سوختگی شدید، نارسایی مزمن ریه و از دست دادن زیاد آب بدن (دهیدراسیون‌) مقدار این ماده حیاتی را افزایش می‌دهند. داروهای جنتامایسین و متیل‌دوپا هم هموگلوبین را افزایش می دهند.
نکته:
- مقدار هموگلوبین در بارداری کاهش می‌یابد، چون با اینکه خون‌سازی کمی بیشتر شده است، اما حجم مایع بدن و خون بالا رفته و مقدار کلی هموگلوبین در هر دسی‌لیتر کاهش می‌یابد.
- زندگی در ارتفاعات هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط، باعث تولید بیشتر هموگلوبین می‌شود.
- در طحال اغلب سلول‌های پیر خون تخریب می‌شوند. بزرگ شدن طحال، یعنی تخریب بیشتر سلول‌ها و به دنبال آن کاهش گلبول های قرمز و هموگلوبین رخ می‌دهد.
HCT یا (Hematocrit)


هماتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازه‌گیری گلبول قرمز است. به طور کلی «هِم» (heme) به معنای آهن است و هر جا در هر کلمه‌ای آمد، حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد.
هماتوکریت درصدی از حجم کل خون است که شامل گلبول های قرمز می باشد و با اندازه‌گیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه‌گیری می‌شود.
به خاطر بیماری‌ها و شرایط مختلفی که می‌توانند اندازه‌گیری هموگلوبین و گلبول قرمز را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه‌گیری می‌شود تا به طور مستقیم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز باشد. این عدد معمولا با درصد نشان داده می‌شود.
مقادیر طبیعی : 42 تا 52 درصد برای آقایان و 37 تا 47 درصد برای خانم‌ها. در خانم‌های باردار درصد بالاتر از 33 طبیعی است.
محدوده خطر : HCT بالاتر از 60 درصد و پایین‌تر از 15 درصد.
چه چیزهایی باعث کاهش آن می‌شود؟
تقریبا همان عواملی که باعث کاهش هموگلوبین و گلبول های قرمز خون می شوند. شرایطی مثل پرکاری تیروئید، سیروز کبدی، نارسایی مغز استخوان و میلوم مولتیپلMultiple) (myeloma نیز باعث کاهش هماتوکریت می‌شوند.
چه چیزهایی باعث افزایش آن می‌شود؟
سوختگی، اسهال شدید، بیماری‌های انسدادی ریوی، از دست دادن زیاد آب بدن، تولید بیش از حد گلبول قرمز از عوامل افزایش دهنده ی HCT هستند.
نکته:
- بیماری‌هایی که باعث به وجود آمدن شکل‌های غیرطبیعی گلبول قرمز می‌شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌شکل) مقدار HCT را تغییر می‌دهند.
- وقتی مقدار گلبول سفید خیلی بالا باشد، بر مقدار HCT موثر است.
- در صورت طبیعی بودن اندازه‌های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت، سه برابر هموگلوبین است.
- هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خون‌ریزی شدید اندازه‌گیری کرد.

عنوان آزمایش: Hct
هدف: تعیین درصد حجمی گلبول قرمز
تئوری آزمایش:
اصطلاح هماتوکریت برای اندازه گیری غلظت خون یا به عبارت دیگر تعیین حجم گلبول های قرمز خون بکار میرود
آزمایش هماتوکریت به عنوان ساده ترین ودر اصل مهمترین آزمایش برای تشخیص کم خونی ها( آنمی ها) در پزشکی کار برد دارد.
تعریف علمی هماتوکریت خون HCT :
مقدار درصد حجمی که گویچه های قرمزپس از سانتر یفیوژ کردن خون اشغال می کنند را هماتوکریت گویند. به عبارت دیگر هماتوکریت عبارت است از نسبت حجم گلبولهای قرمز فشرده شده به حجم خون تام که بر حسب در صد گزارش میشود.
نرمال هماتوکریت :
درمردان ۴۹%-۴۰%
درزنان ۴۴%-۴۰%
* مقدار نرمال هماتوکریت با جنس و سن وارتفاع ازسطح دریا وغیره بستگی دارد

وسایل مورد نیاز:
۱. دستگاه سانتریفیوژمیکروهماتوکریت
۲. لوله های موئینه(کاپیلری) با حلقه قرمز
۳. خمیر مخصوص
۴. لانست
۵. پنبه
۶. الکل
۷. خط کش مخصوص
*دو نوع لوله موئینه وجود دارد:
الف- لوله های موئینه ساده که فاقد ماده ضد انعقاد ند مشخصه این لوله ها وجود حلقه آبی رنگ در بالای لوله است,اینها برای نمونه هایی که باماده ضد انعقادی EDTA تهیه شده اند استفاده میشوند
ب- لوله های موئینه ضد انعقاد دار(هپارینه) داخل این لوله ها آغشته به ماده ضدانعقاد هپارین هستند. وجود حلقه قرمزرنگ در بالای لوله مشخصه آنهاست برای گرفتن خون از نوک انگشت یا پاشنه پا در نوزادان استفاده میشوند، ما اکنون از این نوع لوله استفاه می کنیم.

روش کار:
ابتدا نوک انگشت را توسط پنبه آغشته به الکل ضد عفونی میکنیم . بعد توسط یک ضربه لانست نوک انگشت را سوراخ کرده، خون جریان پیدا میکند قطره اول خون راحذف می کنیم. لوله موئینه را روی خون نوک انگشت گذاشته تا دو سوم لوله موئینه از خون پر شود. حالا طرف دیگر لوله را توسط انگشت نشانه می بندیم تا خون از لوله خارج نشود نوک لوله موئینه را با چند بارفرو بردن در داخل خمیر مخصوص مسدود می کنیم.
لوله موئینه را در دستگاه سانتریفیوژ طوری قرار می دهیم که نوک بسته شده لوله به طرف خارج روی واشر لاستیکی دستگاه وسر باز لوله بطرف داخل دستگاه قرار گیرد. صفحه محافظ دستگاه را می بندیم دستگاه راروشن می کنیم تایمردستگاه رابرای مدت پنج دقیقه کوک می کنیم .
وقتی دستگاه کاملا از حرکت ایستاد، لوله موئینه را از آن خارج می کنیم . حالاخون داخل لوله موئینه به سه قسمت تقسیم شده است:
۱. گویچه های قرمز متراکم
۲. یک لایه خیلی نازک سفید رنگ به نام بافی کت شامل گویچه های سفید وپلاکت ها
۳.پلاسمای خون
لوله موئینه را روی خط کش مخصوص قرار داده با حرکت لوله روی خط کش وضعیتی را به وجود می آوریم که فصل مشترک بین خمیر وخون روی عدد صفر و آخرین سطح پلاسما روی عدد صد قرار گیرد حالا عددی که طول ستون گویچه های قرمز رانشان می دهد هماتوکریت شخص میباشد در تمام مراحل خواندن هماتوکریت باید از بالا با زاویه ۹۰درجه به صفحه نگاه کنیم.

نکات:
۱. سرعت دستگاه دوازده هزار دور در دقیقه است.
۲. ممکن لوله موئینه داخل دستگاه سانتریفیوژ میکروهماتوکریت بشکند.
علت:
۱. عدم تعادل: برای جلوگیری از شکستن لوله باید کار را با دو لوله آغاز کنیم.جهت حفظ تعادل باید دو لوله مقابل هم در دستگاه قرار داده شوند.
۲. علت دیگر شکستن لوله داخل دستگاه مربوط به افراد تازه کاراست. که فراموش میکنند درب محافظ دستگاه را ببندند و یا آنرا محکم کنند.

نویسنده: مسلم رستمی راوری