در کلاس شیمی برای یادسپاری ترتیبعناصر در جدول تناوبی عناصر از جملات جالب و بعضا خنده دار و حتی موزون و شعرگونهاستفاده می کنند.به خاطر داشته باشید که تکنیک تقویت  حافظه یعنی مهارت رمزبندی کردنیک موضوع سخت و مشکل الحفظ به موضوعی راحت و خنده دار و راحت الحفظ و ما بایدبتوانیم بین این دو موضوع از دوجنس متفاوت پیوندی برقرار کنیم.

جهت مشاهده عكس ها و اطلاعات تكميلي به ادامه مطلب مراجعه كنيد

دانشجويی؟ دانش آموزی؟ كنكوريی؟ مهندسي؟ دكتري؟ يا ...

چند درصد از توان مغزت استفاده می كنی!؟

بسیاری از دانشجویان از همان دوران ابتدایی به دنبال شیوه صحیح یادگیری و درس خواندن بوده‌اند. از شیوه‌هایی مانند حفظ کردن گرفته تا حبس کردن خود در یک اتاق ولی در اینجا شیوه‌های موثری برای مطالعه آورده شده است.

نکات

1- بهترین زمان خواب از ساعت 9 یا 10 شب و به مدت حداقل 6 ساعت است.

2- حداقل خواب 6 ساعت و حداکثر 10 ساعت است.

3- خواب عمیق و پیوسته بسیار موثرتر و آرامش بخش است.

4- خواب شب عمیق تر از خواب روز است و خواب روز فقط در مواقع اضطرار توصیه می شود زیرا موجب کندذهنی می شود.

5- خواب در حالت گرسنگی و سیری هر دو مضر است مخصوصا در حالت گرسنگی.

6- خواب به پهلوی راست و سپس پهلوی چپ مفید است. خواب به شکم بسیار مضر است و خواب به پشت در وضعیت طاق باز مگر در شرایط خاص و افراد خاص توصیه نمی شود.

جلا.آی آر jala.ir

اگر پیش آمده که اسم شخصی را فراموش کرده باشید، اگر نام فیلمی را که هفته گذشته تماشا کردید از یاد برده اید، اگر احساس می کنید که زیاد این جمله را به زبان می آورید: "آخ، یادم رفته!"؛ نترسید که مبادا آلزایمر گرفته باشید. راه حل مشکل شما ساده است؛ شما نیاز به تقویت حافظه خود دارید.

مادربزرگم همیشه جیب‌هایم را پر از مغزدانه‌ها می‌کرد و صبح‌ها برایم عدسی می‌پخت تا حافظه‌ام قوی شود. آن قسمت از سریال داستان‌های مجید را هم فراموش نمی‌کنم که به دنبال ملخ دریایی بود تا حافظه‌اش را تقویت کند، اما واقعا نوع تغذیه می‌تواند روی حافظه ما تاثیر مثبت یا منفی بگذارد؟ در این رابطه گفت‌وگویی با دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و مدیرگروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادیم که می‌خوانید:

1-       مهمترین رکن تقویت حافظه و حفظ ، کاهش ورودیهای ناهنجار و بیفایده و اضافه به سیستم مغزی است. تا میتوانیدنگاه کردن به تلویزیون، رادیو گوش کردن، خواندن روزنامه و مجلات را کاهش دهید.

2-       خوردن کندر- مصطکی(به قدر یک نخود با غذاها) سودمند است.

3-       حنا بر سر گذاشتن(ولو مقدار کم و فقط ملاج) بسیاری مجرب است.

4-       فرمول تجربه شده: صبح ناشنا21 عدد-مویز- ظهر قبل و بعد از غذا، عرق استخوندوس یا چای استخوندوس، شب همراه شام 14-7 عدد زیتون شربت عسل.

اضطراب امتحان نوعي ناآرامي‌و تشويش است كه به علت نگراني و ترس در حين، قبل و بعد از امتحان تجربه مي‌شود. معمولا همه اضطراب را تجربه مي‌كنند ولي برخي از دانشجويان، در مي‌يابند كه اضطراب به حدي در يادگيري و امتحانات آنها دخالت مي‌كند كه نمراتشان را جدا تحت تاثير قرار مي‌دهد.

در اين مورد چه كاري مي‌توان انجام داد‌‌؟

خوشبختانه مي‌توان تا حد زيادي از دخالت اضطراب در عملكرد جلوگيري نمود.  ابتدا،  مهم است كه بدانيد،  نبايد اضطراب را كاملا حذف كرد و اضطراب موجب آمادگي براي امتحان مي‌شود.  شما مي‌بايست اضطراب را در حد قابل كنترل كاهش دهيد.  آمادگي براي امتحان بيش از نيمي‌از اين مبارزه است.  همه كلاسها را شركت كنيد و دريابيد چه چيزهايي را بايد ياد بگيريد و زمان امتحان چه وقت است.  كارها را به گونه‌اي انجام دهيد كه مانع از انباشته شدن آنها براي امتحان شويد.  كارايي خود را در عادتهاي مربوط به مطالعه بالا ببريد.  با داشتن يك برنامه مطالعه، از اوقات تلف شده استفاده كنيد.

در جايي مطالعه كنيد كه قادر به تمركز باشيد. علاقه خود را به تكليف زياد كنيد و توجه تان را بطور كامل معطوف آنها نماييد.  از روش (مرور اجمالي، سوال كردن،  خواندن،  از بر خواندن، مرور) براي خواندن متون استفاده كنيد.  اوراق خلاصه برداري تهيه كنيد.  از خود بپرسيد،  كدام اطلاعات مهم هستند.  شركت در گروهها با انگيزه مشابه كمك كننده است.  بسياري از دانشگاهها مراكزي دارند كه مي‌توانند به شما در بهبود روش‌هاي مطالعه و مهارتهاي امتحان كمك كنند.  معمولا مشاوره‌هاي رايگان در اختيار دانشجويان مي‌باشد.  بطور كلي مي‌توان گفت كه دانشجويان منظم و داراي اعتماد به نفس،  كه از عادات مطالعه موثري نيز برخوردارند،  عملا نسبت به ديگراني كه نمرات پايين تر مي‌گيرند،  زمان كمتري را براي مطالعه مصرف مي‌كنند. 

بنابراين چگونه اعتماد به نفس خود را بدست آوريم‌‌؟

با خود صحبت كنيد.  تحقيقات نشان مي‌دهد كه دانشجويان داراي اضطراب امتحان،  هنگامي‌كه با خودشان حرف مي‌زنند تقريبا هميشه منفي باف هستند و خود را شكست خورده ارزيابي مي‌كنند.   براي مثال با خود مي‌گويند : همه همكلاسيهاي من از من باهوش تر و سريع تر هستند.  من هميشه امتحاناتم را خراب مي‌كنم.  اگر امتحانم را خوب ندهم،  رشته ام را عوض مي‌كنم.  سوالها گيج و گمراه كننده هستند. 

درباره آنچه به خودتان مي‌گوييد،  هوشيار باشيد. تلاش كنيد افكار منفي را درباره خودتان يادداشت كرده و سپس با هر يك از آنها،  با يك عبارت مثبت مبارزه كنيد خودتان را مانند يك دوست تشويق كنيد. تكرار عبارات مثبت درباره خودتان،  موجب برنامه‌ريزي مجدد ذهن براي موفقيت به جاي شكست مي‌شود. 

راهكارهاي ديگر

�         مجسم كنيد كه كارتان را بخوبي انجام داده‌ايد و به هدف رسيده‌ايد. 

�         هدف خود را كسب رتبه بالا قرار دهيد.  با گفتن اينكه من رتبه پاييني خواهم گرفت پس چرا اينقدر مطالعه كنم خود را معاف نسازيد. 

�         خودتان را با ديگران مقايسه نكنيد. 

�         در مورد اينكه چه چيز به خوبي پيش ميرود و چه چيز را بايد اصلاح كنيد،  مهارت پيدا كنيد. 

�         با يك برنامه روزانه به جمع آوري داده‌ها بپردازيد. 

�         به جاي طفره رفتن از مطالعه،  به خودتان بعد از هر مورد مطالعه پاداش دهيد. 

�         روش تنش زدايي را به گونه‌اي تمرين كنيد كه تبديل به يك پاسخ يادگرفته شده اتوماتيك گردد. 

�         دست‌يابي به يك تمركز كاملا راحت را هدف خود قرار دهيد.  وقتي شما تمركز داريد،  همه انرژي تان متمركز كار ميشود و آن را با نگران شدن به هدر نمي‌دهيد. 

�         از خودتان با تغذيه مناسب و خواب كافي مراقبت كنيد. 

�         زمان را براي ورزش منظم تنظيم كرده و اين برنامه را اجرا كنيد. 

 راهبردهايي براي امتحان

قبل از امتحان :

�         يك روز قبل از امتحان آزموني را كه حتي الامكان شبيه آزمون واقعي است،  انجام دهيد. 

�         خلاصه برداري‌هاي خود را مرور كنيد تا درك كلي از مطالب بدست آوريد.  اين عبارت‌ها را با زبان خودتان بازخواني كنيد. 

�         به اندازه كافي بخوابيد و از مصرف مواد كافئين دار كه موجب بالا رفتن اضطراب مي‌شود،  خودداري كنيد. 

�         يادتان باشد كه خودتان را تشويق كرده و جلوي پيام‌هاي انتقادي را بگيريد. 

�         زماني را براي احساس آمادگي و نيز حضور به موقع در جلسه امتحان قرار دهيد.  از هم كلاسي‌هاي مضطرب كه درباره امتحان صحبت مي‌كنند،  اجتناب كنيد. 

 در امتحانات تستي :

�         تست را بطور كامل نگاه كنيد.  دستورالعمل را بخوانيد،  روش خود را طراحي كرده و وقت را تنظيم نماييد. 

�         ابتدا به آسانترين سوال پاسخ دهيد.  توجه تان را روي تست متمركز كنيد.  وقت و انرژي خود را با نگران شدن و فكر كردن به عواقب خراب كردن امتحان،  با كنجكاوي درباره اينكه ديگران چه مي‌كنند،  هدر ندهيد. 

�         اگر سوالي را نمي‌دانيد آن را علامت بزنيد. 

�         به خودتان بگوييد،  شايد آن سوال را مطالعه كرده‌ايد و وقتي دوباره به آن برگرديد،  مي‌توانيد جواب بدهيد. 

�         اگر احساس اضطراب كرديد،  از روش‌هاي تنش زدايي استفاده كنيد.  چشمانتان را ببنديد.  سه نفس عميق بكشيد و به سراغ تكليف برويد. 

در امتحانات تشريحي :

�         افكارتان را در يك فهرست مختصر سازماندهي كنيد،  به دنبال كلمات كليدي،  مقايسه كردن،  مقابله كردن،  توصيف كردن و شناسايي كردن بگرديد. 

�         با يك خلاصه كوتاه،  يك عنوان يا جمله خاص شروع كنيد.  سپس نكات ديگر را بنويسيد.  سردرگم نباشيد.  به ياد بياوريد كه استاد روي چه چيزهايي تاكيد داشته است. 

 در امتحانات چند گزينه‌اي :

�         قبل از اينكه به گزينه‌هاي مختلف نگاه كنيد،  به جواب خودتان فكر كنيد.  جواب‌هاي غلط را جدا كنيد و حدس‌هاي آموزشي بزنيد.  (مگر مواردي كه جريمه سختي براي پاسخ‌هاي غلط منظور شده باشد. )

�         بعد از اينكه به سوالاتي كه مي‌دانستيد جواب داديد،  به سراغ آنهايي برويد كه علامت نزده‌ايد.  در هر زمان فقط روي يك سوال فكر كنيد. 

�         اگر وقتتان در حال اتمام است،  روي سوالهايي كه مي‌دانيد و يا بيشترين ارزش را دارند،  متمركز شويد. 

�         همه وقت باقي مانده را به مرور و كامل كردن جوابها بپردازيد.  تنها در صورت اطمينان قطعي پاسخ‌ها را تغيير دهيد. 

 بعد از امتحان :

�         به خودتان بخاطر تلاشي كه كرديد پاداش دهيد. 

�      با ديگران به سراغ سوالات امتحان نرويد.  مهم نيست كه چطور امتحان داده‌ايد،  وقتي نتيجه   امتحان را گرفتيد،  متوجه مي‌شويد.   

اقدام نهايي :

�         اگر هنوز هم پس از بكار بستن اين پيشنهادات احساس اضطراب مي‌كنيد،  شايد بهتر باشد كه با يك مشاور ملاقات كنيد. 

 انتقاد سازنده

�         ديدگاه انسانها نسبت به دنيا و آنچه در اطرافشان مي‌گذرد متفاوت است و ملاك‌هاي ارزشگذاري آنها نسبت به رويدادها و افراد به نوع ديدگاهشان بستگي دارد.  به همين دليل بديهي است كه در روابط آنها با هم،  اختلاف نظر پيش آمده و نسبت به افكار،  ارزشها و رفتارهاي يكديگر انتقاد مي‌كنند.  انتقاد مي‌تواند مثبت و سازنده و يا منفي و مخرب باشد و عوامل متفاوتي بر آن موثر است.  بايد توجه كرد كه نحوه انتقاد كردن در عكس العمل طرف مقابل و ميزان پذيرش او تاثير بسزايي دارد.  توجه به نكات زير به شما كمك مي‌كند تا بتوانيد انتقادات خود را به نحو سازنده‌اي ابراز كرده و از آن نتيجه بگيريد :

�         قبل از شروع انتقاد بهتر است فرد را مورد تحسين قرار داده و برخي نكات مثبت او را متذكر شويد.  البته تحسين را با چاپلوسي و تملق نبايد اشتباه گرفت،  هميشه مي‌توان موضوعي حقيقي را براي ستايش پيدا كرد و آن را با ظرافت بيان نمود.  بديهي است تعريف نبايد غير واقعي باشد چون در اين صورت فرد مقابل متوجه بي اساس بودن كلام ستايشگر خويش خواهد  شد و آن را جدي نخواهد گرفت. 

�         براي اينكه درك صحيحي از موقعيت داشته و انتقادتان به واقعيت نزديكتر باشد بهتر است خود را منصفانه بجاي ديگران بگذاريد و از دريچه چشم آنها نگاه و احساس كرده و بعد به داوري بنشينيد. 

�         بهتر است زماني كه كار از كار گذشته و ديگر نمي‌توان تغييري در شرايط ايجاد كرد از انتقاد خودداري كنيد،  اين كار مثل آب در‌هاون كوبيدن بوده و تنها اثر آن خدشه دار شدن روابط است. 

�         تكرار يك انتقاد ثمري نداشته و موجب حساس شدن و عصبانيت فرد مقابل مي‌شود.  اين كار نه تنها مشكل را حل نخواهد كرد بلكه بر بار عاطفي مساله افزوده و هر بار واكنش در برابر آن را شديدتر مي‌كند. 

�         گاهي شخص در مواجهه با انتقاد احساس مي‌كند كه طرف مقابل مي‌خواهد تلويحاً به او بقبولاند كه "من از تو بهترم،  چون تو اين عيب را داري" براي پيشگيري از بروز اين سوء تفاهم بهتر است عيب خود را در آن مورد به زبان بياوريد و بعد انتقاد كنيم.  مثلاً اگر مي‌خواهيم به دوستمان بگوييم" تو هميشه دير ميآيي" بهتر است بگوييم "يكي از عيب‌هاي من تأخير و دير آمدن است،  مي‌بينم كه شما هم مثل من هستيد و اغلب دير  مي‌آييد". 

 � در سخنان طرف مقابل حقيقتي را پيدا كنيد و حتي اگر با مجموعه سخنان او موافق نيستيد،  او را تاييد كنيد،  اين كار باعث مي‌شود او هم احساس پيروزي كرده و با آمادگي  بيشتري پذيراي حرفهاي شما باشد. 

�         در زمان انتقاد لازم نيست همه گذشته فرد را مورد سرزنش قرار دهيد و يا همه شخصيت او را زير سوال ببريد،  توجه كنيد كه فقط بر همان مورد خاص مد نظر خود تاكيد كنيد و او را مطمئن سازيد كه انتقاد شما فقط درباره يكي از صفات و يا رفتارهاي اوست ونه كل شخصيتش. 

�         بجاي فلسفه بافي و سخنراني‌هاي پيچيده در مورد نظرات خود،  سعي كنيد صادقانه احساسات خود را در زمان مواجهه با رفتار انتقاد آميز و به طور محترمانه‌اي  بيان كنيد و به او نيز اجازه دهيد تا احساساتش را ابراز نمايد. 

 تمركز

�  تمركز،  توانايي هدايت فكر بسوي موضوعي خاص و حفظ توجه بر روي آن است.  بايد گفت تمركز فكر ذاتي نبوده و مي‌توان آن را با تمرينهايي بهبود بخشيد.  راهكارهاي زير مي‌توانند شما را در جهت حفظ تمركز و كاهش حواس پرتي ياري دهند. 

�         سر و صداي محيط،  شلوغ بودن اتاق و ميز مطالعه از عوامل بيروني اختلال تمركز مي‌باشند.  سعي كنيد حتي‌الامكان در محيط آرام و ساكت مطالعه نموده و ميز و محل مطالعه خود را تميز و مرتب كنيد. 

 �         گاهي در حين مطالعه يادتان ميايد كه بايد به دوستتان تلفن كنيد و يا كار ديگري انجام دهيد،  اين موضوع باعث كاهش تمركز شما مي‌شود،  يك راه حل براي كاهش اينگونه عوامل دروني اينست كه هنگام مطالعه يك دفترچه يادداشت كنار خود بگذاريد تا اگر چيزي به ذهنتان رسيد و فكرتان را مشغول كرد آن را يادداشت كنيد و ذهن خود را از آن موضوع آزاد سازيد. 

�         وقتي متوجه مي‌شويد كه روي موضوع مورد مطالعه تمركز نداريد و حواستان پرت شده به خودتان بگوييد : "اينجا باش!".  توجه خود را به سوي موضوع برگردانيد و حتي الامكان اين حالت را حفظ كنيد.  هر بار كه متوجه شديد حواستان متوجه چيزي غير از موضوع مورد نظر شده اين عبارت كوتاه را تكرار و بر روي هدف اصلي متمركز شويد.  هر چه بر اين روش مداومت بيشتري داشته باشيد،  احتمالا روزهاي بعد كمتر مجبور خواهيد شد اين عبارت را تكرار كنيد. 

�         خود را آموزش دهيد كه نسبت به محرك‌هاي بيروني بي تفاوت باشيد.  با خود قرار بگذاريد وقتي صدايي از بيرون مي‌شنويد،  وقتي تلفن زنگ مي‌زند و يا دوستي وارد اتاق مي‌شود بي توجه باشيد مثل اينكه هيچ كدام از اين محرك‌ها در اطرافتان وجود ندارد و تنها راه ارتباط شما با محيط خارج موضوع درسي است. 

گاهي پرهيز از فكر كردن به موضوعاتي خاص غير ممكن است و بهرحال اين موضوعات گوشه‌اي از ذهن شما را اشغال كرده اند.  بهتر است براي تفكرات خود برنامه ريزي كنيد و هر روز ساعت خاصي را براي فكر كردن در مورد اين قبيل مسايل در نظر بگيريد تا بدون هيچ تشويشي به آنها فكر كنيد. بايد مراقبت كنيد تا ذهنتان مانند كاروانسرايي نباشد كه هر فكري به آن وارد و هر موقع خواست از آن خارج شود.

 سعي كنيد ذهن خود را تمرين دهيد كه هر فكر براي ورود اجازه گرفته،  كار خود را در زمان معين انجام دهد و سپس  خارج شود.  اين تمرين ابتدا حالتي آگاهانه دارد ولي به مرور بصورت عادتي ذهني در مي‌آيد. 

�         يكي از عواملي كه باعث بهم خوردن تمركز مي‌شود،  خستگي ذهني است. 

�         بهتر است مدت زمان طولاني و متوالي مطالعه نكنيد و پس از حدود 5/1 ساعت مطالعه،  زمان استراحت كوتاهي در نظر بگيريد. 

آيا براي اشتغال خود بذري پاشيده‌ايد‌‌؟

يافتن شغل يكي از اصلي ترين دغدغه‌هاي دوران دانشجويي است.  حتي در حين انتخاب رشته،  ابتدا فرصت‌هاي شغلي آن را مد نظر قرار مي‌دهند.  با اين وجود، بسيارند افرادي كه پس از فارغ التحصيلي به هر دري مي‌زنند تا جذب كار شوند ليكن ناكام مي‌گردند و البته تعدادي از افراد نيز بلافاصله،  جذب بازار كار مي‌شوند. 

 شايد شما هم در ذهن خود با اين سوال دست و پنجه نرم كرده‌ايد كه چرا برخي از افراد به‌راحتي مشغول بكار مي‌شوند و برخي ديگر خير‌‌؟ در پاسخ بايد گفت كه اكثر اين افراد از دوران دانشجويي مهارت‌هايي براي يافتن شغل كسب نموده اند و بدين وسيله بذر اشتغال خود را در بسياري از مراكز پاشيده اند.  يافتن شغل نياز به برخي آگاهي‌ها و مهارت‌هايي دارد كه به برخي از آنها اشاره مي‌گردد :

      با اساتيد خود ارتباط برقرار كنيد .

علاقه مندي و تلاشگري خود را به آنها نشان دهيد، زيرا اساتيد مي‌توانند علاوه بر راهنمايي شما بعنوان كليدهايي در جهت آگاه شدن شما از فرصت‌هاي شغلي عمل نمايند. 

     در سمينارهاي مرتبط با رشته و علايق خود،  شركت فعال داشته باشيد. 

شركت در چنين سمينارهايي علاوه بر آشنا ساختن شما با مباحث جديد رشته خود و خلق ايده‌هاي نو در ذهنتان،  موجب آشنايي شما با متخصصيني خواهد شد كه ممكن است از همكاري شما در آينده استقبال نمايند. 

       خود را به مهارت‌هايي از قبيل دانش كامپيوتر و تسلط به يك زبان خارجي مجهز سازيد

- مراكز و ادارات مرتبط با شغل خود را،  هم در شهرستان خود و هم در محل تحصيل شناسايي كرده و با آنها ارتباط برقرار نماييد. 

- درNGO‌ها يا نهادهاي مردمي‌و سازمانهاي غير دولتي شركت نماييد.  فعاليت در چنين مراكزي علاوه بر گسترده تر كردن ارتباطات شما،  منجر به افزايش تجربه كاري شما و نيز داشتن سابقه‌اي مثبت از شما خواهد شد.

 - در فرصت‌هاي كارورزي و گذراندن طرح،  قابليت‌هاي خود را نشان داده و از جان و دل كار كنيد. زيرا اغلب چنين مراكزي ، نيرو هاي كاري مهره هاي خلاق و پر تلاش را جذب خود خواهد نمود.

اهداف خود را بلند اما گام‌هايتان را كوچك انتخاب كنيد.

انتظار نداشته باشيد كه پس از فارغ التحصيلي يا حتي در دوران دانشجويي،  دقيقاً همان شغل و مقامي‌را بدست آوريد كه در پي آن بوده‌ايد.  شما بايستي ابتدا مهارت،  شايستگي و فروتني خود را در كارهاي محوله و گاه حتي خرد،  اثبات كنيد تا در مسير بالا رفتن از پلكان ترقي قرار گيريد. 

ياد بگيريد كه چگونه با اعتماد به نفس بالا،  خود و توانايي‌هايتان را به ديگران ارائه كنيد. 

براي مثال شما بايستي هنگام تقاضاي شغل مشخصات،  توانايي‌ها،  سوابق،  علايق كاري،. ... (رزومه) خود را بطور مكتوب همراه داشته و در زمان مقتضي آن را ارائه كنيد و نيز مهارت‌هاي خود را براي برقراري ارتباط بهتر بالا ببريد. 

خلاقانه فكر كنيد.

ذهن خود را باز و آزاد بگذاريد تا به تمام راههايي كه از آن طريق به نوعي مي‌توان كار آفريني نمود فكر كنيد. 

هرگز از شكست نترسيد. 

انديشمندي مي‌گويد : «به ياد داشته باش كه هر پيروزي بزرگي پس از چند بار شكست بدست ميايد.  شكست‌هاي مكرر مانند پيك‌هايي هستند كه در جاده منتهي به پيروزي حركت مي‌كنند.»

و كلام آخر آن كه:

تو بايد آنچنان دانشجوي زبردست و پرتواني باشي كه حتي قبل از آن كه تو در جستجوي كار باشي،  كار در جستجوي تو باشد. 

منبع: دفتر مركزي مشاوره وزارت علوم، تحقيقات و فن‌آوري

چگونه مي‌توانيم موفقيت خود در آموزش درس‌هاي حفظي را به حد اكثر برسانيم؟
اين پرسشي است كه در اين مقاله به آن پاسخ داده مي‌شود. روش‌هاي پيشنهادي در اين مقاله برگرفته از اصول و تجربيات روانشناسي نوين است.

قانون اول تقويت حافظه: تجسم

تجسم كلمه‌اي است همرديف حافظه

سوال : بياد بياوريد دستگيره درب منزل شما چه رنگي است وچه شكلي دارد ؟

اگر بياد آورده باشيد حتما به اين علت بوده كه توانسته ايد تصوير درب  منزل خودرا بياد آورده باشيد و اين اتفاق زماني انجام مي شود كه شما تصوير دستگيره درب خودرا خوب تجسم نموده باشيد

تجسم و حافظه دومفهوم كاملا به هم نزديك هستند هر چه حافظه شما قوي تر باشد تجسم شما هم قويتر خواهد بود و هر چه تجسم شما قويتر باشه حافظتون قويتر خواهد بود

پس اين كلمه ها را خوب بخاطر مي سپرديد  اگر شما در اون يك دقيقه به اون كلمه ها نگاه مي كرديد متوجه مي شديد كه تمام اونها قابل تجسم بودند واگر شما هر كدام از اونها رو وقتي خونديد تو ذهنتون هم اونا رو تجسم ميكرديد حتما نمره خوبي مي آورديد

اگر هم ميخواهيد حافظه خود را تقويت كنيد سعي كنيد تجسم خودرا تقويت كنيد و هر چيزي رو كه ميخواهيد حفظ كنيد تجسم كنيد .

اگزنمره شما خيلي پايين بوده حتما اين كلمات را تجسم نكرده ايد براي اينكه نمره نسبتا خوبي در اين امتحان كسب كنيد اولين كاري كه بايد انجام دهيد اين است كه اين كلمات را تجسم نماييد يعني شما

با بکار بستن نکات زیر مهارت تند خوانی را در خود تقویت کنید:

1- مکثــها و توقفهای چشمان خود را حین مطالعه سطور کــاهش دهید. این همان تمرکزهای لحظه ای بروی حروف و واژه ها اسـت. مـا  هنگام خواندن هر یک از سطرهای یک مـتـن چشمان خود را بصورت جهشی بسمت جلو حرکت می دهیم اکنون هر میزان که ما این مکثـها و جهشــها را کـاهش دهیـم سـرعـت خـوانــدنمان نیز افزایش می یابد. تـــعداد این توقفها معمولا در افراد کند خوان به 7 بار در هر سـطر میرسد اما شما میتوانید این تعداد مکث را به 3 بار در هر سطر کاهش دهید.

نکته:هنگام مطالعه چشمان خود را در طول سطور حرکت دهید و نه سر خود را.

نکته: برای کاهش مکث ها و توقفها میبایست حوزه دید خود را افزایش دهید. برای این منظور شما باید سعی کنید تا تصاویر واقع در گوشه چشمان خود را بدون اینکه بطور مستقیم به آنها نگاه کنید،ببینید.

نکته:اجازه ندهید حین مطالعه دیدتان دچار سرگردانی گردد.

2- واژه ها را گروه بندی کنید. ما دیگر آموخته ایم که چگونه حروف را با یکدیگر ترکیب کرده و کلمات را خوانده و درک کنیم. اکنون باید بیاموزیم که دسته ای از کلمات را با یکدیگر ترکیب کرده و یک جمله  را در آن واحد بخوانیم. و در قدم بعدی باید بیاموزیم که چگونه جملات را دسته بندی کرده و مفهوم کلی یک پاراگراف را استخراج کنیم.

نکته: ثابت شده که دسته بندی واژه ها قوه ادراک و فهم را افزایش میدهد. بطور کلی مفهوم را آسانتر میتوان از یک دسته واژه استخراج کرد تا از کلمات منفرد و حتی حروف تک.

3- هیچگاه به عقب باز نگردید. اغلب افراد عادت کرده اند هنگام مطالعه به عقب بازگشته و واژه ها و یا قسمتهایی از متن را که بدرستی متوجه نشده اند را بازخوانی کنند. این کار فقط از سرعت خواندن شما میکاهد. شما میتوانید با مطالعه تکمیلی قسمتهایی که بدرستی متوجه نشده اید را  درک کنید. شاید با خودتان بگویید که این باز خوانی مجدد هم زمانبر است. اما باز گشت  مکرر به عقب برای بازخوانی قسمتهای درک نشده به مراتب وقت گیر تر از مطالعه مجدد یک مطلب به روش تند خوانی ست.

4- هدفمند مطالعه کنید. هدف خود را از مطالعه هر مطلبی از پیش تعیین کنید. که چه نوع اطلاعاتی را میخواهید کسب کنید. این کار سبب میگردد تا شما اطلاعات غیر ضروری و حاشیه ای را  در فرایند مطالعه حذف کنید.

5- فقط کلمات و مفاهیم کلیدی را مطالعه کنید. ما برای نگاشتن مطالب ناگزیریم پاره ای دستورات نوشتاری و ساختار صحیح جملات را  رعایت کنیم. اما هنگام خواندن نه.40 تا 60 درصد کل یک متن از واژه ها و حروف بی اهمیت و غیر ضروری (البته برای درک آن) تشکیل یافته است. مانند حروف ربط مانند"و" و  "یا". بیاموزید تنها اسمها و افعال را بخوانید. نکات و مفاهیم اصلی یک پاراگراف را یافته و آن را در ذهن بسپارید و جزئیات خارج از موضوع اصلی را حذف کنید.

6- با صدای بلند مطالعه نکنید. سرعت ادا کردن و صحبت کردن بسیار کمتر از ظرفیت یادگیری و مطالعه شماست. در فرایند مطالعه میبایست فقط چشمها و مغز درگیر باشند. سرعت قوه بینایی شما بسیار بیشتر از سرعت تکلم شماست. بنابراین از تلفظ حروف و واژه ها حین مطالعه خودداری کنید. اما مسئله اصوات به همین جا ختم نیمشود. ما حین خواندن  در ذهن خود نیز اصوات مرتبط با حروف و واژه ها را بیان میکنیم. این همان ندای درون شماست زمانی که به اصطلاح در دلتان مطلبی را میخوانید. یعنی ما پس از دیدن یک کلمه صبر میکنیم تا صدای مرتبط با آن کلمه (تلفظ) در ذهنمان کامل شود سپس به سراغ  کلمه بعدی میرویم. این عادت نیز سرعت مطالعه شما را کاهش میدهد. به یاد داشته باشید که حذف  کامل این صداها در مغز و ذهن غیر ممکن است اما میتوان آنها را به حداقل رساند.

7- در محیط مطالعه خود هر عاملی که موجب پرت شدن حواس شما میگردد را حذف کنید.

8-هر میزان که شما با واژگان و اصطلاحات یک زبان آشنا تر  ومانوس تر باشید درک بهتری نیز از متون نگاشته شده به آن زبان خواهید داشت. بنابراین تا میتوانید واژه و اصطلاح جدید بیاموزید.

9- تمرین کنید، تمرین کنید. تا میتوانید تند خوانی را تمرین کنید. تند خوانی نیز همچون سایر مهارتها نیاز به ممارست دارد.

10- تمرکز خود را حین مطالعه حفظ کنید. بدین مفهوم که در حین خواندن مطلبی در آن واحد به چیز دیگری فکر نکنید.

مرور چيست؟

فرض كنيد كه فردي، مطلبي را به طور دقيق مطالعه كرده است.
سوال: آيا كار تمام شده است؟  قطعاً خير!
- چرا؟
- به اين دليل كه جايگاه درك مطلب بعد از خواندن دقيق، بستري متزلزل و غيرقابل اعتماد است.
اين جايگاه در بهترين شرايط، تنها قابليت نگهداري مطالب خوانده شده، حفظ شده و درك شده را تا 2 روز دارد و پس از آن با يك افت سريع و تصاعدي، حذف مطالب آغاز مي‌شود.
اين جايگاه «حافظه كوتاه مدت»(1) نام دارد؛ حافظه‌اي مهم، اما موقت كه در مطالعه بايد به عنوان يك واسطه به آن نگريسته شود. واسطه‌اي كه وظيفه انتقال داده‌هاي ورودي از طريق مطالعه را به حافظه بلندمدت، به عهده دارد. www.zibaweb.com

● پس:
مكمل مطالعه دقيق هنر انتقال دادن مطالب خوانده شده به حافظه بلندمدت است. اساسي‌ترين راه در اين زمينه نيز مرور است. (3)
درست است كه با خواندن دقيق و يادگيري اصولي و درك عميق، 90 درصد از راه مطالعه را مي‌پيماييم؛ اما بايد حواسمان باشد اگر 10 درصد باقي مانده مسير تا مقصد نهايي را ادامه ندهيم، عملاً به هدف نرسيده‌ايم و كل تلاش انجام شده، بيهوده و ابتر مي‌شود. به بيان ساده، بيشتر آنچه را كه در زمان مطالعه به دست آورده‌ايم، به راحتي بر باد مي‌رود.

● مرور هدفمند و سازمان‌دهي شده:
اساسي‌ترين عامل حفظ مطالب خوانده شده است.
اطلاعات مهم حافظه كوتاه مدت را كه هنگام مطالعه به دست آمده، به حافظه بلندمدت منتقل مي‌نمايد.
زمان پايداري مطالب خوانده شده را در حافظه افزايش مي‌دهد.
قشر خاكستري مغز (كورتكس) را فعال مي‌كند.
مرور در كدام مرحله مطالعه صورت مي‌گيرد؟
مرور يكي از قسمتهاي مهم مرحله بعد از مطالعه است؛ يعني – بر اساس يك زمان‌بندي دقيق كه بعداً اشاره خواهيم كرد- پس از اينكه خواندن، يادگيري و درك كامل صورت گرفت، مرور شروع مي‌شود.
مرور، عامل يادگيري نيست؛ ولي يادآوري را تضمين مي‌كند.

● چه چيزي را بايد مرور كرد؟
اساساً در مرور، از يادداشت‌برداري‌هايي كه هنگام مطالعه تهيه كرده‌ايم، استفاده مي‌شود. البته مي‌توان از روي منابع اصلي (كتاب، جزوه و… ) هم مرور كرد كه اين كار نيز مفيد است؛ اما مرور هر قدر صحيح‌تر و دقيق‌تر انجام شود، تأثير آن قدرتمندتر و عميق‌تر خواهد بود.

● جايگاه مرور در فهم مطالب چيست؟
فهم، شامل دو سطح و مرحله است كه پس از هم به صورت مرتب صورت مي‌گيرد. سطح اول فهم، ورود و پايداري اطلاعات خوانده شده در حافظه بلندمدت است كه هدف از آن، دسترسي ارادي به اطلاعات خونده شده در هر زمان است؛ مثلاً در زمان برگزاري امتحان يا مباحثه يا تدريس، ما نياز به فراخواني كامل اطلاعاتي داريم كه قبلاً مطالعه كرده‌ايم.
فهم سطح اول، پيش‌نياز فهم اصلي يعني فهم سطح دوم است. هدف فهم سطح دوم، خلق است؛ يعني اينكه بتوانيم از اطلاعات موجود در حافظه بلندمدت استفاده كرده و مطلب و مفهوم يا نظريه و فكر جديدي را خلق كنيم.
حال به وظيفه مرور دقت كنيد. مرور، وظيفه اجراي فهم سطح اول را بر عهده دارد؛ يعني پايداري اطلاعات در حافظه بلندمدت.
از آنجايي كه فهم سطح دوم بدون فهم سطح اول ميسر نمي‌شود، مرور و جايگاه مرور در فهم مطلب، كاملاً روشن و مشخص مي‌شود.

◊ مرور چگونه انجام مي‌شود؟
مهم‌ترين عامل در چگونگي مرور، رعايت زمان‌بندي آن است. براي مثال، گياهي تزييني را تصور كنيد كه در گلدان زيبايي قرار دارد. آيا با يك آبياري، ريشه‌هاي اين گياه مي‌تواند براي هميشه از مخزن گلدان خود تغذيه كند؟
مطمئناً خير؛ بلكه بايد مثلاً هر 3روز يك‌بار به اين گياه آب داده شود؛ زيرا با هر بار آبياري، نفوذ آب درخاك تا 3 روز مي‌تواند جوابگوي گياه باشد و اگر آبياري مرتب صورت نگيرد، شاهد پژمردگي روز به روز آن گياه زيبا خواهيم بود.
ذهن انسان هم نياز به آبياري منظم و مستمر دارد و با يك بار مطالعه، تا زمان بسيار اندكي ذهن مي‌تواند از اطلاعات ورودي استفاده كند. اگر اين اطلاعات ورودي را رها كنيم، پژمردگي ذهن و فراموشي مطالب، تنها نتيجه ممكن خواهد بود.
پس از گذشت 24 ساعت از زمان مطالعه، 70 درصد از محتواي خوانده شده فراموش مي‌شود. اين نقطه به قله فراموشي معروف است. پس حتماً بايد مطالب خوانده شده را يك روز بعد از مطالعه، دوباره مرور كرد تا پايداري مطالب حفظ شود.
به جدول زير دقت كنيد:

نوع مرور شماره مرور زمان مرور مدت پايداري اطلاعات
الزامي 1 1 روز پس از مطالعه 10 روز
2 10 روز بعد از مرور اول 1 ماه
3 1 ماه بعد از مرور دوم 4 ماه
4 4 ماه بعد از مرور سوم 1 سال
اختياري 5 1 سال بعد از مرور چهارم 2 سال
6 2 سال بعد از مرور پنجم 5 سال
7 5 سال بعد از مرور ششم 10 سال
8 10 سال بعد از مرور هفتم 20 سال
9 20 سال بعد از مرور هشتم 80 سال

در بخش مرور الزامي، چهار مرور منظم زمان‌بندي شده خواهيم داشت. مرور اول كه يك روز پس از مطالعه خواهد بود، باعث مي‌شود قشر خاكستري مغز فعال شود و محتواي مطالعه شده تا 10 روز در حافظه دوام يابد. پس مرور دوم، 10 روز بعد از مرور اول خواهد بود تا مطالب خوانده شده، به مدت يك ماه ديگر پايداري خود را حفظ نمايد.
مرور سوم، يك ماه پس از مرور دوم و مرور چهارم، چهار ماه پس از مرور سوم خواهد بود. مرور چهارم باعث مي‌شود يادآوري تمامي اطلاعات تا يك سال بعد از آن به راحتي انجام شود.
بخش مرور اختياري، براي افرادي است كه تمايل به استمرار طولاني مدت و پايداري هميشگي اطلاعات در حافظه بلندمدت خود را دارند.

تكنيك انباشتي تكراري
هرگاه قصد كرديد مطالعه درس جديدي را شروع كنيد، حتماً در ابتدا دروس گذشته را سريع مرور كنيد.
طبق تكنيك انباشتي تكراري، مطالعه دروس بايد مانند غذاخوردن به صورت لقمه لقمه باشد تا حافظه انسان، لحظه به لحظه در وظيفه خود موفق‌تر و دقيق عمل كند.
البته زمان مرور دروس گذشته، همواره بسيار كوتاه است و از 10 دقيقه تجاوز نمي‌كند. مرور بايد سريع، دقيق و با هدف تداعي مطالب مطالعه شده گذشته انجام شود. اين يك تكنيك عملي براي تداوم مرور است.
امام علي(عليه السلام) مي‌فرمايند:
هر كس پي در پي دري را بزند و پافشاري كند، (در به رويش باز مي‌شود) و داخل خواهد شد. (4)

براي مطالعه بيشتر:
1- شجري، ف؛ يادگيري خلاق؛ تهران، انجمن قلم ايران.
2- حسامي، احمد؛ نردبان ترقي؛ انتشارات طلوع انديشه.
3- حسيني، سيد محمدرضا ؛ روشهاي علمي در برنامه‌ريزي، مطالعه و يادگيري؛ انتشارات شلاك.

پاورقي‌ها: www.zibaweb.com
1- براي آشنايي بيشتر با حافظه‌ها مي‌توانيد به بروشور «از حافظه چه مي‌دانيم؟» مراجعه كنيد.
2- اين نمودار، حاصل تلاش دانشمندي به نام «ابينگ هاووس» است و به همين دليل، به «منحني فراموشي ابينگ هاووس» معرفي شده است.
3- البته روشهاي برجسته‌سازي، رابطه و تداعي، كاربرد سازي و … نيز براي انتقال اطلاعات از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلندمدت، از اهميت بسزايي برخوردارند.
اما جامعيت، سرعت و پايداري طولاني مدت، مرور را به كاربردي ترين روش انتقال تبديل كرده است. (لازم به ذكر است كه مرور، روشهاي ذكر شده را نيز در خود جاي داده است.
4- تصنيف غررالحكم و دررالكلم، ص 193، ح 3758.
http://www.bashgah.net/l به نقل از مجموعه بروشورهای خشت اول، شماره 6
*******************************

راهنمای روش مطالعه صحیح و اصولیو روشهای مرور مطالب خوانده شده

مقدمه
آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که هنگام مطالعه از چه روشی استفاده می‌کنید؟ یک روش مطالعه صحیح و اصولی می‌تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسیهای بعمل آمده گویای آن است که افرادی که در زمینه تحصیل موفق بوده‌اند، روش صحیحی برای مطالعه داشتند. یادگیری (learning) مسئله‌ای است که در سراسر طول زندگی انسان بویژه در دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. چرا که دانش آموزان و دانشجویان همیشه در معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است.
شاید به افرادی برخورده باشید که می‌گویند: همه کتابها و جزوه‌ها را می‌خوانم، اما موقع امتحان آنها را فراموش می‌کنم، یا من استعداد درس خواندن را ندارم، چون با اینکه همه مطالب را می‌خوانم اما همیشه نمراتم پایین است و یا ... . بسیاری از اینگونه مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه باز می‌گردد. عده‌ای فقط به حفظ کردن مطالب اکتفا می‌کنند، بطوری که یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور می‌دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی می‌شود، در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی که نمی‌توانیم و نباید از آن دور باشیم.
برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن ، کمبود هوش ، کمبود علاقه ، عدم تونایی و سایر موارد ، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصطلاح آنها بپردازیم. در اینصورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندکی تفکر عادتهای نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادتهای مطلوب جایگزین آن گردد.

برای تغییر عادات مطالعه مراحل زیر را باید در نظر گرفت:

آگاهی،درباره موضوع
1. علاقه
2. ارزیابی ،ارزیابی اطلاعات بدست آمده با در نظر گرفتن موقعیتهای موجود
3. مطابقت خود با فکر تازه و اختیار و قبول آن

انواع روشهای مطالعه
روش پس ختام
این روش یکی از مهمترین و معروفترین روشهای بهسازی حافظه است. نام این روش همانند نام انگلیسی آن (PQ4R) متشکل از حروف اول شش مرحله آن است.
مراحل پیش خوانی
در این مرحله کتاب یا مطلب بصورت یک مطالعه اجمالی و مقدماتی مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله خواندن عنوان فصلها ، خواندن سطحی فصل ، توجه به تصاویر ، بخشهای اصلی و فرعی و خلاصه فصلها می‌باشد. هدف در این مرحله یافتن یک دید کلی نسبت به کتاب و ارتباط دادن بخشهای مختلف کتاب با یکدیگر می‌باشد.
مرحله سؤال کردن
پس از مطالعه اجمالی موضوعات و نکات اصلی ، به طرح سؤال در مورد آنها بپردازید. این کار باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت و سهولت یادگیری می‌گردد.

مرحله خواندن
در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب پرداخته ، که هدف فهمیدن کلیات و جزئیات مطالب و نیز پاسخگوی به سؤالات مرحله قبل می‌باشد. در مرحله خواندن برای فهم بهتر مطالب می‌توان از کارهایی مثل یادداشت برداری ، علامت گذاری و خلاصه نویسی بهره جست.


مرحله تفکر
در این مرحله هنگام خواندن ، ساختن سؤالها ، و ایجاد ارتباط بین دانسته‌های خود ، درباره مطلب فکر کنید. در این مورد نیز مهمترین اصل همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن است در مراحل پنجم و ششم نیز یعنی در مراحل از حفظ گفتنی و مرور کردن نقشی داشته باشد.
مرحله از حفظ گفتنیwww.zibaweb.com
در این مرحله باید بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار دیگر به سؤالاتی که خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. در اینجا باید مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود کرده ، در غیر اینصورت لازم است که مجددا به خواندن مطالبی که آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی در پایان هر بخش انجام می‌گیرد و وقتی بخشهای یک فصل به اتمام رسید به مرحله بعد ، یعنی مرور کردن یا آزمون وارد می‌شویم.
مرحله مرور کردن
این مرحله ، که مرحله آزمون نیز می‌باشد، در پایان هر فصل انجام می‌گیرد. در اینجا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف به یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی یا مرجع مراجعه شود. یکی از راههای کمک به این مرحله پاسخگوئی به سئوالات و تمرینات پایان فصل است: اجرای این مرحله می‌تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.

روش دقیق خوانی
هدف از این مرحله این است که مطالب کامل و دقیق درک شده و بصورتی سازمان یافته و منظم در حافظه نگهداری شود. برخی از فنون موجود که می‌تواند به روش دقیق خوانی کمک کند عبارتند از:
تکنیک خلاصه برداری
به نوشتن عبارت ، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن پرداخته ، بطوری که در مرور مطالب ، با نگاه کردن و خواندن خلاصه‌ها ، همه مطالب خوانده شده را یادآوری کند. یک روش بسیار مطلوب این است که از خلاصه‌ها نیز دوباره خلاصه برداری شود.
تکنیک سازماندهی مطالب
این تکنیک باعث افزایش درک و سرعت یادگیری و سهولت در بازیابی مطالب آموخته شده می‌شود. برای سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی مورد مطالعه لازم است که عبارتند از:
موضوع اصلی: موضوعی که تمامی مطالب را در بر می‌گیرد و بقیه مطالب حول و حوش آن می‌چرخد.
نکته‌های اصلی: خطوط و اندیشه‌های اصلی و مهم هستند که در مجموع موضوع اصلی را می‌سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.
نکات جزئی: اطلاعات جزئی‌تر هستند که بصورت مثالها ، نمونه‌ها ، عکس و تصویر اطلاعات واقعی مطرح می‌گردند.

تکنیک علامت گذاری در متن
در این تکنیک علامتهایی را بر روی متن اصلی انجام داده ، از قبیل علامت گذاری به شکلهای مختلف در متن ، خط کشیدن زیر عبارات مهم ، حاشیه نویسی و ... ، این موارد بسته به صلیقه‌های افراد متفاوت می‌باشد. اما نکته مهمی که در هر نوع علامت گذاری حائز اهمیت است این است که ، بهتر است همانند تکنیک سازمان دهی ، مطالب را در سه دسته مجزا) موضوع اصلی ، نکته اصلی ، موارد جزئی ( قرار داده و آنها را با علامتهای مختلف نشان دهید.
در کنار روش مطالعه عوامل محیطی نیز در میزان یادگیری تأثیر دارد. یک محیط مناسب باعث توجه و تمرکز بهتر و بیشتری می‌شود.
حذف عوامل مزاحم فکری
مواردی هست که بخش عظیمی از وقت و فعالیت ذهنی را موضوعاتی به خود مشغول می‌دارند که هیچ رابطه با موضوع ندارند، موضوعاتی مانند: رفتار معلمان و استادان ، افزایش شهریه و نوع رفت و آمد و … برخی از موضوعاتی هستند که موقع مطالعه اگر به آنها فکر شود از کارایی مطالعه می‌کاهد. برخی حتی خیال پردازیهایشان را موقع مطالعه انجام می‌دهند؛ که به شدت فکر را آشفته کرده و تمرکز را از بین می‌برد. توصیه کلی این است که اگر ذهن خود را از افکار مختلف پاک کنید تا بر روی موضوع مورد مطالعه تمرکز کنید، مطالعه را کنار بگذارید و زمانی مطالعه را شروع کنید که سرحال، علاقمند و متمرکز هستید.
فراهم کردن محیط مناسب
محل و مکانی که مطالعه در آنجا انجام می‌شود باید مناسب باشد. منظور از محل مناسب مکانی است که آرام ، ساکت و دور از عوامل مزاحم محیطی باشد، این باعث تمرکز بهتر روی موضوع مطالعه می‌شود. بعضی افراد محل و زمانی را برای مطالعه انتخاب می‌کنند که بسیار شلوغ و پر سرو صدا است و بعضی از افراد رختخواب را برای مطالعه انتخاب می‌کنند و توقع یادگیری سطح مطلوب را دارند، ولی از این حقیقت غافلند که این محلها بدترین محل برای مطالعه است.
بارها شنیده ایم که دانش آموز یا دانشجویی می گوید :
(( دیگرحال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم ))یا ((آنقدرازاین کتاب خسته شده ام که قابل گفتن نیست))ویا ((هرچقدرمیخوانم مثل اینکه کمتر یاد می گیریم))ویا ((10 بار خواندم و تکرار کردم ولی بازهم یاد نگرفتم))به راستی مشکل چیست ؟ آیا برای یادگیری درس واقعا" باید 10 بار کتاب را خواند ؟ آیا باید دروس خود را پشت سرهم مرورکرد؟وآیا بایددهها بار درس راتکرارکردتا یادگرفت ؟ مطمئنا" اگر چنین باشد ، مطالعه کاری سخت و طاقت فرسا است . اما واقعیت چیزی دیگر است . واقعیت آن است که این گروه از فراگیران ، روش صحیح مطالعه را نمی دانند و متاسفانه در مدرسه و دانشگاه هم چیزی راجع به چگونه درس خواندن نمی آموزند . یادگیری و مطالعه ، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. برای اینکه میزان یادگیری افزایش یابد باید قبل از هرچیز مطالعه ای فعال و پویا داشت .

شیوه صحیح مطالعه ،چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:
1- زمان مطالعه را کاهش میدهد.
2- میزان یادگیری را افزایش میدهد .
3-مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.
4- بخاطر سپاری اطلاعات را آسانتر می سازد.
برای داشتن مطالعه ای فعال وپویانوشتن نکات مهم درحین خواندن ضروری است تابرای مرورمطالب،دوباره کتاب رانخوانده ودر زمانی کوتاه ازروی یادداشتهای خودمطالب رامرور کرد . یادداشت برداری ، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت . چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

شش روش مطالعه :
خواندن بدون نوشتن خط کشیدن زیرنکات مهم حاشیه نویسی خلاصه نویسی کلید برداری خلاقیت و طرح شبکه ای مغز
1-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآیندی فعال و پویا است وبرای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز ، خصوصا" قبل از امتحان ، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا" به خاطر سپرد .
2- خط کشیدن زیر نکات مهم :این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد .حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا" درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب بدنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند .
3- حاشیه نویسی :این روش نسبت بدو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
4- خلاصه نویسی : در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست .
5- کلید برداری :کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است . در این روش شما بعد از درک مطالب ، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاهترین، راحتترین ،بهترین وپرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود .
6- خلاقیت و طرح شبکه ای مغز: این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا" فراگیری مطالب درسی است .در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و بصورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز می نویسد ( در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید)تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب ، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنها را خیلی سریع مرور کنید . این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند. و بازده مطالعه را افزایش میدهد.

شرایط مطالعه
((بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره وری بیشتر از مطالعه ))
شرایط مطالعه ، مواردی هستند که با دانستن ، بکارگیری و یا فراهم نمودن آنها ، می توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالاتر داشت و در واقع این شرایط به شما می آموزند که قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید ، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید و با دانستن آنها می توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعالتر داشته باشید :
1- آغاز درست :برای موفقیت در مطالعه ،باید درست آغازکنید.
2- برنامه ریزی : یکی از عوامل اصلی موفقیت ، داشتن برنامه منظم است .
3- نظم و ترتیب: اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد .
4-حفظ آرامش: آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال میکند.
5- استفاده صحیح از وقت :بنیامین فرانکلین، ((آیا زندگی را دوست دارید؟ پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است .))
6- سلامتی و تندرستی: عقل سالم در بدن سالم است .
7- تغذیه مناسب: تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.
8- دوری از مشروبات الکلی : مصرف مشروبات الکلی موجب ضعف حافظه می شود .
9 – ورزش : ورزش کلید عمر طولانی است .
10-خواب کافی: خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند.
11 –درک مطلب:آنچه در حافظه بلند مدت باقی می ماند ، یعنی مطالب است .

چندتوصیه مهم که بایدفراگیران علم ازآن مطلع باشند.
1- حداکثر زمانی که افراد می توانند فکر خود را بروی موضوعی متمرکز کنند بیش از 30 دقیقه نیست ، یعنی باید سعی شود حدود 30 دقیقه بروی یک مطلب تمرکز نمود و یا مطالعه داشت و حدود 10 الی 15 دقیقه استراحت نمود سپس مجددا" با همین روال شروع به مطالعه کرد.
2- پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائید چون پس از صرف غذای سنگین بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش میشود تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خونرسانی به مغز کاهش می یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته میشود . از مصرف الکل و دارو هم خودداری فرمائید همچنین غذاهای آردی مثل نان و قندی قدرت ادراک و تمرکز را کم می کند نوشابه های گازدارهم همینطور هستند.
3- ذهن آدمی با هوش است اگر یادداشت بردارید خود را راحت از حفظ و بیاد سپاری مطالب می کند و نیز همزمان نمی توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید . پس در حین مطالعه لطفا" یادداشت برداری ننمائید .www.zibaweb.com
انسان به عنوان یکی از موجودات عالم ، امتیازات زیادی نسبت به سایر موجودات دارد. یکی از این امتیازات قدرت یادگیری ، تفکر و حفظ اطلاعات است . قدرت یادگیری و حفظ اطلاعات باعث تفاوت میان انسان و حیوان شده و نیز برتری انسان را نسبت به سایر موجودات به اثبات رسانده است.
بنابراین درگیری فکری با استعداد سوال بر انگیز حافظه و یادگیری در حافظه محدود به زمان حاضر که مادر آن زندگی می کنیم نیست بلکه بسیاری از تمدنها در گذشته منشاء و کارکرد حافظه را مدنظر داشته اند .
بیش از ۲۵۰۰ سال پیش ، یونانیان ، هنری را در باره حافظه اختراع کردند که عموما" تحت عنوان تدابیر((یادیار)) نامیده می شود . و به معنی نقش بستن اثرات مکانها و تصاویر بر روی حافظه است .
اولین سیستم تقویت حافظه به وسیله شاعر یونانی به نام سیمونیدز ((Simonides ))در قرن پنجم و ششم قبل از میلاد پدید آمده است .
شرح واقعه چنین است که سیمونیدز ، تالار ضیافتی را که در آن شعر طویلی را ایراد کرده بود برای چند لحظه ترک کرد . در همین حین ، سقف تالار فرو می ریزد و در نتیجه تخریب تالار و مرگ میهمانان ، هویت آنان غیر قابل شناسایی می شود . اما پس از بازسازی تالار ، سیمونیدز توانست جایگاه دقیق هر یک از حاضرین را بیش از قرائت شعر بیاد آورد و تمامی آنها را شناسایی کند بدین ترتیب بود که نخستین تئوری تداعی در بخاطر سپاری و اساس تمامی سیستمهای منمو تکنیک (تدابیر یادیار )پدید آمد .
افلاطون می گوید : روح دارای بستری است از موم قالب سازی شده که منحنی ، غلظت و خلوص آن در افراد مختلف متفاوت است و همین موم نقش احساسات و اندیشه ها را می پذیرد. این نقش حک شده که از حیث برجستگی مانند نقوش یک مهر به نظر می رسد ، همانند نشانه ای از اشیاء است که امکان بخاطر آوردن آنها را فراهم می سازد . اگر نشانه ای ناپدید و فراموش می شود ، به این خاطر است که به طور کامل بر روی این موم حک نشده است .
ارسطو معتقد بود:حافظه مجموعه ای از تصاویر ذهنی است که تنهااز راه تاثیرات حسی به دست می آید . وی تنها کسی بود که قوانین منموتکنیک را به صورت تداعی پایه ریزی کرد. سنت توماس اکیناس ، سه قانون اولیه تداعی ارسطو را احیاءکرد.
۱-قانون تشابه : خاطره مشابه با تاثیر معینی به یاد می ماند .
۲-قانون عکس یا متضاد : اگر دو یا چند تاثیر ، آنتی تز یکدیگر باشند داشتن یکی سبب یاد آوری دیگری می شود.
۳-قانون همزمانی یا همراهی : اگر دو یا چند تاثیر همزمان اتفاق بیافتند ، بروز یکی سبب یاد آوری دیگری می شود .
بنابراین براساس نظریات داده شده می توان گفت حافظه عبارت است از کنشی که احیای تجارب گذشته را در بر می گیرد . یا یک استعداد همگانی در بخاطر سپاری رویدادها و اطلاعات و همچنین یاد آوری آنهاست پس حافظه قابلیت رشد ، تقویت و پرورش را داشته و بیش از همه به بکارگیری و تمرین نیاز دارد .حافظه شبیه عضله می باشد که با تمرین کردن پرورش یافته و تقویت می گردد و در صورت عدم بکارگیری سست و تنبل می شود .
در این مقاله قواعدی را بیان می کنیم که شما را در داشتن یک حافظه خوب یاری می کنند . همچنین تکنیکهای ساده و در عین حال کاملا" موثر و کاربردی را ارائه می دهیم که پس از مطالعه و یادگیری و در صورت بکارگیری آنها شاهد تحول بسیار چشمگیری در روند بخاطر سپاری مطالب خواهید بود .
تقویت و بهبود حافظه همان یادگیری بهتر است . تقویت حافظه یعنی رعایت اصول و قوانین حاکم بر یادگیری ، اگر قوانین حاکم بر یادگیری را خوب رعایت کنیم بهتر یاد خواهیم گرفت و در نتیجه احساس می شود که کارائی حافظه بالا رفته است پس حافظه ما تقویت شده است تقویت حافظه یا پرورش حافظه همان عوامل موثر بر یاد آوری است که روان شناسان به عنوان روشهای پرورش حافظه پیشنهاد کرده اند . قبل از بیان روشهای موثر در بخاطر سپاری ،اصول حاکم بر یادگیری را ذکر می کنیم که عبارتنداز :
۱- مرحله اول – توجه : اولین گام در جریان هریادگیری توجه است .
۲- مرحله دوم – زبان گردانی : گام دوم در یادگیری ((زبان گردانی )) مطالب مهم است . زبان گردانی عبارت است از تبدیل مطالب شنیده یا خوانده شده به زبان مشخص و معنی دار . این کار را می توان از طریق برگرداندن مطالب به زبان خودمان یا ایجاد تصویری در ذهن از مطالب مزبور انجام داد .
۳- مرحله سوم – پیوند مطالب جدید با دانسته های قبلی : مرحله سوم در یادگیری کلامی بسیار مهم است . اگر به مطلبی توجه کرده و آنرا به زبان خود برگردانده باشید . بازهم بیش از چند لحظه در خاطرتان باقی نخواهند ماند. برای فراموش نکردن و بخاطر سپردن چنین مطالبی در حافظه بلند مدت ، باید از مکانیسم پیوند استفاده کرد. منظور از پیوند ایجاد ارتباط بین مطالب جدید و دانسته های قبلی است .
●ویژگیهای راههای بهبود حافظه
الف : اصول استفاده از حافظه
ب : بهداشت حافظه
ج : اصول اولیه مطالعه
د : درک و یادگیری و یاد سپاری

الف -اصول استفاده از حافظه :
۱-آموزش : به وسیله آموزش می توان عمل فراگیری یا بهره گیری از حافظه را که یک فعالیت مستقیم و قابل کنترل است افزایش داد. www.zibaweb.com
۲-علاقه:اگربه موضوعی علاقمند باشید بهتر آن را یاد می گیرید.موضوع مورد مطالعه و همچنین میزان علاقه ای که خواننده نسبت به مطلب دارد ، در بخاطر سپاری آن مطلب در حافظه تاثیر زیادی دارد بخاطر سپردن موضوعات مورد علاقه در حافظه به سهولت انجام می گیرد . و همچنین به آسانی می توان آنها را بیاد آورد بنابراین علاقه در یادگیری نقش دارد . هر چه قدر حافظه قوی داشته باشیدبه خاطر سپردن مطالبی که به آنها علاقه ای ندارید امکان پذیر نخواهد بود . فقط از راه ایجاد علاقه در خود می توانید از عهده این کار بر آیید.
۳-تمرکز حواس : داشتن تمرکز حواس هنگام یادگیری موجب می شود که مطالب آموخته شده بهتر در حافظه باقی بماند . اصولا" بدون داشتن تمرکز نمی توان مطلبی را به خوبی فهمید . باید هنگام مطالعه تمامی حواس خود را بر روی مطالب متمرکز کنید تا بتوانید آنها را به حافظه خود بسپارید . برای ایجاد تمرکز باید شرایط مطالعه را نیز رعایت کنید . در واقع با رعایت شرایط مطالعه موقعیت مناسبی را برای تمرکز و یادگیری بهتر مطالب ایجاد می کنید.
۴-طبقه بندی مطالب مورد مطالعه : (ارتباط ) :یکی از اصول حاکم بر حافظه اصل ارتباط و بهم پیوستگی است یعنی ، حافظه مطالب مرتبط و به هم پیوسته را بهتر در خود جای می دهد و هر چقدر آموخته های شما بیشتر با همدیگر ارتباط داشته باشند به همان نسبت به خاطر سپاری و بیاد آوری آنها آسانتر خواهد بود. حافظه به شکل زنجیره ای عمل می کند . بنابراین مطالب باید به صورت زنجیره ای ، پیوسته و در ارتباط باهم در آیند تا کار بخاطر سپاری و از آن مهمتر، عمل بیاد آوری راحت باشد.
۵-خوب درک کردن ( درک مفاهیم ):پرفسور ((ربروت توکه )) می گوید : ((درسی که کاملا" فهمیده شود از قبل یاد گرفته شده است .)) پس اگر مطلبی را بجای حفظ کردن بفهمید ،بهتر در حافظه ضبط و بایگانی می گردد.واصولا" اگرمتنی به خوبی درک شود ، کمتر فراموش می شود . قبل از آنکه بخواهید مطلبی را حفظ کنید ، ابتدا باید آن مطلب را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهید . و هنگامی که آنرا به خوبی درک کردید بخاطر بسپارید .
۶-اعتماد به نفس : اعتماد به حافظه نخستین گام تقویت حافظه است ، باید به قوی بودن حافظه خود اعتماد داشته باشید . باید از کاربرد کلمات و جملاتی که موجب تضعیف حافظه می شوند جدا" خودداری کنید . حتما" از گفتن جملاتی نظیر حافظه ام یاری نمی کند ، حافظه ام ضعیف شده است …. خودداری کنید. چرا که با گفتن این جملات ، به خودتان تلقین می کنید که واقعا" حافظه تان ضعیف شده است ، در آن صورت حافظه نیز به یاری شما نمی شتابد.
نتیجه : آنچه که در ذهن شماست نتیجه یادگیری و بخاطر سپاری صحیح است . بخاطر سپاری مهارتی قابل کسب است حافظه را می توان طوری تربیب کرد که موثرتر انجام وظیفه کند .کسانی که به روشهای یادگیری خود توجه بیشتر دارند و هنگام به خاطر سپردن مطلبی تمرکز حواس داشته باشند و مطالب را با نظم وترتیب در حافظه ضبط کنند آن موقع به خاطر آوری مطلب در آنها آسانتر خواهد بود.
ب - اصول بهداشت حافظه :
چگونه می توان یک حافظه بهتر داشت ؟یادگیری و حفظ مطالب به چند صورت امکان پذیر است ؟
چگونه می توان حافظه را به فعالیت وا داشت ؟
ذهن آدمی همچون دیگر اعضاء بدن احتیاج به مواد غذائی و مراقبت دارد . همانطور که به وضع پوشش خود دقیق هستیم باید به بهداشت و سلامت روانی حافظه و مغز دقت کنیم . هنگام کار و فعالیتهای ذهنی ،برای سلامتی و جلوگیری از فرسودگی زودرس حافظه باید موارد بهداشتی زیر را رعایت کرد :
۱-تاثیر تغذیه مناسب بر حافظه ( اعم از اکسیژن و غذا ) : تغذیه مناسب یکی از مهمترین عوامل در افزایش کارایی حافظه است . کلسیم و منیزیم و فسفر سه عنصر اساسی و ضروری برای حافظه به شمار می آید و باید با تغذیه مناسب مانند : جوانه گندم ، لبنیات ،جگر ، بادام ، گردو ، فندق ، سبزیجات و تخم مرغ می توان مواد مورد نیاز مغز را تامین کرد . و در فعالیتهای شدید ذهنی باید از مصرف زیاد چربی ، نان ، وقند بپرهیزید و تا حد امکان از غذاهای دارای پروتئین مانند تخم مرغ ، گوشت – جگر سیاه و ماهی استفاده کنید . به طور کلی در نظر داشته باشید که پرخوری و معده سنگین فعالیت ذهنی را سست و محدود می کند
۲-تاثیر دخانیات و مواد مخدر: استفاده از سیگار و دخانیات نه تنها موجب خستگی زودرس جسم و روان می شود بلکه عمل طبیعی سیستم عصب و حافظه را مختل کرده و اثرات دائمی دارد و با عدم استفاده از آنها می توانیم کارایی حافظه را بالا ببریم .
۳-تاثیر استرس بر حافظه :استرس یکی از عواملی است که موجب رکود ذهن در مرحله فکر کردن می شود . استرس در دو مرحله مهم باعث اخلال در عمل حافظه می شود : یکی در مرحله ثبت اطلاعات و دیگری در مرحله یاد آوری اطلاعات . مسائلی چون مرگ یا حادثه ناگوار برای یکی از اعضای خانواده ، ترس ، خوشحالی بیش از حد و ازدواج می تواند بر کارایی حافظه تاثیر گذارد .
توجه : اکثر دانش آموزان موقع امتحان بیشتر به طرف پایین خیره می شود که این عمل کارایی حافظه را در یاد آوری مطالب پایین می آورد پس بهتر است که با چشمانی باز به گوشه بالا و چپ یا بالا و راست بنگرید . این عمل فیزیکی به نیمکره های مغز کمک می کند تا همکاری بهتری داشته باشند و امکان دستیابی شما به اطلاعات را فراهم آورند .
۴-تاثیر استراحت در حافظه : هنگام مطالعه نباید خسته باشید ، اگر احساس خستگی می کنید کمی باید استراحت کنید و بعد مطالعه را شروع کنید . پس از یادگیری نیز حتما" استراحت کنید تا آموخته های شما مجال استحکام و پایداری در حافظه را پیدا کنند و از به وجود آمدن عامل تداخل جلوگیری شود.
۵-تاثیر آرامش در حافظه : تا حدممکن در هنگام مطالعه آرامش بیشتری داشته باشیدچون در وضعیت آرامش ، امواج آلفا که بین ۱۳-۸ هرتزاست در مغز منتشر می شود . در این حالت انسان می تواند از حداکثر نیروهای مغز خویش بهره جوید و یادگیری و بخاطر سپاری را تسهیل بخشد . در ضمن حفظ آرامش و حالت طبیعی ارگانیسم کارکرد طبیعی مغز و اعصاب را نیز تسهیل می کند.
ج- اصول اولیه مطالعه :
اولین اصل قبل ازشروع مطالعه چیست ؟ چگونه می توان بازده مطالعه را افزایش داد ؟ نحوه تفکرات واراده چه نقشی در مطالعه و کارهای روزمره دارد؟ و بهترین زمان و مکان مناسب برای مطالعه چیست ؟ یکی از ضروری ترین و کاملترین ابزار پیشرفت انسان مطالعه است برای اینکه بتوانید مطالعه بهتری داشته باشید تا بازیابی و بخاطر سپاری آن آسان باشد اصول زیر را باید رعایت نمائید :
۱-هدف : تیری که بدون هدف رها شود بی نتیجه خواهد بود. قبل از شروع مطالعه باید حتما" هدف خود را مشخص کنید . زیرا وقتی که هدف خود را مشخص کردید آمادگی بیشتری برای خواندن و یادگیری خواهید داشت و داشتن هدف به شما کمک می کند تا در حین مطالعه دقت بیشتری داشته باشید و تمرکز حواس نیز بهبود می یابد ، بنابراین قبل از مطالعه هر کتابی ، هدف خود را به طور دقیق و واضح بیان کنید .
۲-برنامه ریزی : برنامه ریزی درسی ، این امکان را می دهد که بهتر ودر زمان مخصوص به خودش آن درس را بخوانید با طرح برنامه ، نظم خاصی به روند یادگیری خود می دهید . که این نظم خاص بمکانیسم حافظه در بخاطر سپاری مطلب کمک می کند.
۳- مکان و زمان مطالعه : مکان مطالعه باید آرام بوده ،از نور کافی برخوردار باشد و زمان مطالعه بهتر است موقع صبح باشد، حافظه وقع صبح فعال تر می باشد.
بنابراین قبل از شروع مطالعه باید هدف مشخص شود و به صورت معقول برنامه ریزی کنید و با علاقه وبدون هر نگرانی در اجرای برنامه نهایت سعی تان را بکار ببرید ورزش را به زندگی خود وارد کنید.


د - درک ، یادگیری و یادسپاری :

-چرا برای به خاطر سپردن مطالب یک کتاب ، چند بار آن را می خوانیم و پس از مدتی مطالب را فراموش می کنیم ؟
-آیا فهمیدن دلیل بریاد داشتن برای همیشه است و خلاصه نویسی به چه صورت باید انجام بگیرد؟
-رعایت کدام اصل بخاطر سپردن مطلب یک کتاب را برای همیشه امکان پذیر می سازد.؟
برای اینکه مطالب خوانده شده را در حافظه بلند مدت خود ضبط کرده و برای مدتهای طولانی – بدون مراجعه به اصل کتاب کل مطلب را به یاد داشته باشید و در مواقع لزوم با صرف وقت کمتر به یاد بیاورید می توان از روش خلاصه کردن و الگوهای یادآوری استفاده کرد.
۱-اصل الگوهای یادآوری : عبارت از درک مطلب و متن خوانده شده ونوشتن آنها به صورت کلمات کلیدی. این کار که همان خلاصه نویسی می باشد در هنگام مطالعه سبب افزایش تمرکز حواس و مانع از خواب آلودگی می شود و قدرت به یادسپاری مطلب را بالا می برد. بنابراین خلاصه نویسی و الگوهای یاد آوری که از اصول درک و یادگیری و یاد سپاری است دارای مراحل ذیل می باشد .
الف: یادداشت برداری : در یادداشت برداری نکات بصورت اصلی و فرعی نوشته می شوند بدین صورت که موضوع اصلی و مورد بحث را نوشته و هر مطلب راجع به آن را به طور منظم بر روی شاخه های اصلی و فرعی می نویسید در اینجا از جمله نویسی پرهیز می کنید و از کلمات کلیدی استفاده می کنید . با توجه به اینکه یاداشت برداری و خواندن دو عمل مجزا می باشد و هر یک کار فیزیکی متفاوتی دارد لذا از خواندن توام با نوشتن پرهیز کنید زیرا در کار مغز اختلال ایجاد می کند .
ب – مرحله بازنگری و تکمیل : پس از پایان مبحث خوانده شده و خلاصه نویسی الگوهای یاد آوری را بررسی، و آن را تکمیل و مرتب کرده ودر مرتب کردن سعی کنید کلمات کلیدی باهم ارتباط بیشتر داشته باشد.
ج – مرحله تعریف : بعد از آن دو مرحله متن اصلی را کنار گذاشته با نگاه کردن به الگوهای یاد آوری و کمک گرفتن از اطلاعات موجود در مغز آنچه را یاد گرفته اید با صدای بلند توضیح دهید. این مرحله مغز شما را پویا و فعال خواهد کرد .
د – مرحله تکرار و مرور : مرور و یاد آوری از فراموشی مطالب جلوگیری می کنند و حفظ و یاد آوری مطالب به همین عنوان است . اگر مطالب مرور وتکرار شود از فراموشی آن مطالب جلوگیری می شود .
بیش از ۹۰% از مطالب خوانده شده بعداز ۲۴ ساعت فراموش می شوند در حالیکه مرحله مرور مانع از فراموشی مطالب می شود . پس باید بعد از خلاصه نویسی الگوهای یاد آوری را تکرار و مرور کنید.
● اصول دیگر بازسازی و یادآوری :
۲- تداعی : برای بازسازی و یادآوری موضوعات جدید باید تداعی مناسب بین آنها بر قرار کنید، چون حافظه به صورت زنجیره ای عمل می کند پس باید هر یک از موضوعات را یکی از حلقه های زنجیر در نظر گرفت . آن وقت این حلقه ها را با کمک سیستم های تداعی بهم پیوند داد. اما از آنجا که هر چقدر این تداعی غیر منطقی تر باشد بهتر در حافظه باقی می ماند، بنابراین باید سیستم های تداعی را به صورت مضحک مبالغه آیز رنگهای غیر واقعی در آورد تا موضوعی بهتر در حافظه باقی بماند . بنابراین تداعی بین اطلاعات کمک بزرگی در بخاطر سپاری آنها می کند.
۳-تجسم : تداعی بین اطلاعات به تنهایی کافی نیست ، بلکه باید علاوه بر تداعی ، آنها را به وضوح و آشکارا در ذهن خود مجسم کنید . تجسم از اعمال نیمکره راست مغز است . بنابراین اگر در هنگام بخاطر سپاری از نیمکره راست مغز خود را نیز بهره بگیرید یعنی همزمان از دو نیمکره مغز خود استفاده کنید تداعی یادگیری و بخاطر سپاری اطلاعات چندین برابر می شود.
بنابراین به طور کلی داشتن هدف ، اعتماد داشتن ، علاقه ، سلامتی ، اکسیژن کافی ،دقت ، تمرکز ، استراحت ، خواب کافی ، آرامش ، مدت یادگیری برنامه ریزی ، یادگیری با فاصله – تصمیم به خاطر سپردن ، خوب درک کردن و… از عوامل موثر در بهبود به خاطر سپاری و بازیابی حافظه است .
● نتیجه
به خاطر سپردن ، مهارت و هنری است همانند حرف زدن ، خواندن و فکر کردن هر کسی می تواند با تلاش و آموزش اصولی بهبود حافظه که ذکر کردیم هر یک از این مهارتها یا همه آنها را در خود تقویت کرده و بهتر انجام دهد. زمانی بود که اگر به صفحه ای از یک کتاب نگاه می کردید محال بود حتی مفهوم یک کلمه را درک کنید ولی پس از گذشت سالهای دبستان توانستید هزاران کلمه خوانده و میلیونها جمله بسازید بنابراین استعداد و ظرفیت داشته اید که توانائی نوشتن و خواندن در شما شکوفا گردد اما برای اینکه کارایی حافظه شما بهبود یابد باید توجه کنید که همانگونه که اعضا جسمی بدن انسان اگر حتی جنب وجوش طبیعی و معمولی خود را از دست بدهند و یا این جنب وجوش متوقف گردد موجب بی حالی و سستی می شود تا آنجا که گمان می رود او مریض است و نیاز به درمان دارد ، حافظه را هم اگر مدتی رها کرده و او را برای یاد سپاری های مختلف بکار نبرید ، کم کم حالت پویائی خود را از دست داده و انسان احساس می کند که حافظه او کارایی لازم را ندارد .پس می توانید با رعایت اصول بهبود حافظه، میزان کارایی حافظه خود را بالا ببرید .
● اصول بهبود حافظه عبارتنداز :
۱- اصل استفاده از حافظه
۲- اصل بهداشت حافظه
۳- اصل اولیه مطالعه
۴- اصل درک و یادگیری و یاد سپاری

منابع :
1ـ سیف ، علی اکبر ( مترجم ) ، روش های مطالعه ، چاپ دوم ، تهران ، انتشارات رشد ، 1364
2ـ میرعابدینی ، امیر ، ‹‹ چگونه درس بخوانیم ؟ چگونه امتحان دهیم ؟ ›› ، تهران ، نشر
چکامه ، 1371


3_ ANDERSON , J.R . AND BOWER , G.H ;
“ HUMAN ASSOCIATIVE MEMORY '
WASHINGTON , D.C ; WINSTON , 1963 .
4_ MASE , C.A ; THE PSYCHOLOGY OF STUDY , PELICAN BOOKS , 1982 .

شجاع عربان : کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی

http://moshaverelorestan.persianblog.ir/


 

روش مطالعه صحیح

شما در هنگام شروع به مطالعه‌ی یک کتاب جدید چه می‌کنید؟ کتاب‌های درسی‌تان را چگونه مطالعه می‌کنید؟ آیا می‌دانید که مطالعه نیز مانند هر کار دیگر روش‌ها و تکنیک‌های خاص خود را دارد؟!

هنگامی که می‌خواهید کتابی را مطالعه کنید مخصوصاً در مورد کتاب‌های درسی یکی از بهترین شیوه‌های مطالعه مفید و موثر، پیاده کردن روش ده مرحله‌ای مطالعه است. که با انجام تک تک مراحل، کمک بسیاری در یادگیری و تثبیت مطالب در ذهن شما می‌نماید.

گام اول: مراحل 1 و 2 و 3

در مواجه با یک مطلب جدید از کتاب درسی‌تان مراحل زیر را روی آن اجرا کنید:

مرحله 1- تخمین و هدفگذاری: یعنی مشخص کنید که در چه بازه زمانی چه تعداد صفحاتی را مطالعه خواهید کرد.

مرحله 2- تخلیه ذهنی: یعنی هر آنچه از قبل در مورد آن موضوع، به خاطر دارید بر روی کاغذ منتقل کنید حتی اگر در مورد صحت آن تردید دارید.

مرحله 3- مطالعه اجمالی: به طور اجمالی و سریع صفحات را ورق بزنید و به فهرست، عناوین، سوالات، تصاویر و خطوط پر رنگ شده توجه کنید.

گام دوم: مراحل 4 و 5 و 6 و 7

مرحله 4- طرح سوال: در مورد مطالبی که از نظر گذراندید، سوال طرح کنید تا با نگاهی کنجکاوانه و جستجو گرانه آماده‌ی خواندن شوید.

مرحله 5- خواندن فعال برای پیدا کردن جواب سوالات: در این مرحله شروع به خواندن کتاب کنید. کتاب را عمیق و دقیق بخوانید و به دنبال پیدا کردن جواب سؤالات آخر فصل یا سؤالاتی که درذهن خود دارید، باشید.

مرحله 6- تجزیه، تحلیل و تفهیم: سعی کنید تمام مطالب کتاب را کاملاً متوجه شده و به حافظه خود منتقل کنید بعضی از قسمت‌ها نیاز به تحلیل بیشتری دارد تا شما بتوانید مفهوم آن‌ها را درک کنید.

مرحله 7- یادداشت برداری: آنچه راکه یادگرفته‌اید از حافظه خود بر روی کاغذ بیاورید و خلاصه آن‌ها را مکتوب کنید.

گام سوم: مراحل 8 و 9 و 10

مرحله 8- مرور و بازبینی: متن خلاصه‌شده و متن اصلی را مجدداً بخوانید و متن خلاصه‌شده را بازبینی و اصلاح نمایید در صورتی که در کشیدن درخت حافظه مهارت دارید درخت مطلوب مورد نظر را ترسیم کنید.

مرحله 9- تعریف: مطالبی را که یاد گرفته‌اید حتی‌المقدور با صدای بلند برای خود یا دیگران تعریف کنید.

مرحله 10- تجسم: چشمتان را ببندید و مطالب خوانده شده را در ذهن خود مجسم کنید.

حال که یک سیستم کامل مطالعه را فراگرفته‌اید، کتاب مربوط به مسابقه کتابخوانی را بردارید و تک تک مراحل ذکر شده را اجرا کنید.

گام چهارم: اجرا کردن روش

شما تا کنون هنگام مطالعه چند مرحله از این مراحل را اجرا می‌کردید؟ یک، دو، یا سه مرحله؟

البته این را به خاطر داشته باشید که مهمترین مرحله، مرحله پنجم یعنی خواندن فعال است و ما برای آن که بتوانیم بهتر و فعال‌تر بخوانیم لازم است سؤالاتی در مورد آن متن در ذهن داشته باشیم تا با انگیزه‌ی بیشتری مطالعه کنیم مراحل بعد از مرحله پنجم نیز در تثبیت مطالب در ذهن، به ما کمک می‌کند و باعث می‌شود که بتوانیم مطالب را به مدت طولانی‌تری در حافظه خود نگهداری کنیم.

پیاده کردن این روش بعد از مدتی تمرین بسیار آسان می‌شود و به طور ناخودآگاه آن‌ها را انجام می‌دهید و حتی برایتان لذت بخش نیز می‌شود و به قدرت شگفت انگیز این تکنیک و تأثیر آن در یادگیری‌تان پی‌خواهید برد.                                           

تمرکز حواس

من نمی‌توانم حواسم را جمع کنم و روی موضوعی که به آن فکر می‌کنم تمرکز کنم. به محض این که شروع به مطالعه می‌کنم فکرهای مختلفی به ذهنم می‌آید و حواسم پرت می‌شود. من کلاً آدم بی دقت و حواس‌پرتی هستم. من همه درس‌هایم را بلد بودم، هرکدام را بیست بار هم خوانده بودم ولی باز هم نمره‌ام کم شد. آخه نمی دونم چرا؟ آخه این تمرکز چیست؟ و چه جوری می شود تمرکز کرد؟

این‌ها سخنان یک دانش آموز حواس‌پرت است که همیشه هنگام درس خواندن با مشکل برخورد می‌کند. اگر شما جای او بودید چه می‌کردید؟ به نظر شما تمرکز یعنی چه و چگونه می‌توان آن را به وجود آورد؟

تمرکز یعنی توانایی قبول بعضی چیزها و به دور انداختن چیزهای دیگر و یا به عبارتی تمرکز یعنی دقیق شدن بر روی یک موضوع، با حذف توجه از موضوعات دیگر.

تمرکز طبیعی

بعضی افراد فکر می‌کنند برای داشتن تمرکز بایستی بر روی ذهن خود و یا محیط اطراف خود شرایط خاصی را تحمیل کنند، ولی این طور نیست و این را بدانید شما هر چه بیشتر به ذهن خود فشار بیاورید، تمرکز مشکل‌تر می‌شود. وقتی شما مشغول تماشای فیلم یا خواندن داستان جذابی هستید بدون اعمال هیچ گونه فشاری تمرکز دارید. چون به طور طبیعی چیزی توجه ما را جلب می کند که برای ما حائز اهمیت است و از آن سود و فایده‌ای می‌بریم. بنابراین باید راهی پیدا کنیم که دقت ما، حتی نسبت به موضوعی که به آن علاقه نداریم عمیق‌تر شود و در حقیقت بین ذهن ما و آن موضوع علاقه ایجاد کنیم.

به نظر شما چگونه می‌توان این علاقه و انگیزه را ایجاد و تقویت کرد؟

منبع: مجتمع فرهنگی انتشاراتی کتاب‌پردازان

1-       مهمترین رکن تقویت حافظه و حفظ ، کاهش ورودیهای ناهنجار و بیفایده و اضافه به سیستم مغزی است. تا میتوانیدنگاه کردن به تلویزیون، رادیو گوش کردن، خواندن روزنامه و مجلات را کاهش دهید.

2-       خوردن کندر- مصطکی(به قدر یک نخود با غذاها) سودمند است.

3-       حنا بر سر گذاشتن(ولو مقدار کم و فقط ملاج) بسیاری مجرب است.

4-       فرمول تجربه شده: صبح ناشنا21 عدد-مویز- ظهر قبل و بعد از غذا، عرق استخوندوس یا چای استخوندوس، شب همراه شام 14-7 عدد زیتون شربت عسل.

5-       ذکر صلوات هر چه بیشتر و ر هر ساعت و هر جا و هر شرایطی، به طور اعجاب آوری حضور ذهن و تیزی ذهن و حافظه می دهد علی الخصوص این ذکر که برکات بیشمار دارد(الهم صل علی محمد و آلف محمد و صل علی جمیع الانبیاء و المرسلین) 40 مرتبه قبل خواب.

6-       خوردن یک جهارم پخته شده مغز گوسفند در هفته همراه اندکی دارچین(برای کودکان و نوجوانان یک دوم مغذ گوسفند).

7-       پوشاندن سر در ایام سرد و بلافاصله پس از حمام.

8-       کندن مو از هر قسمت بدن(ابرو بردای خانم ها- shave موهای اندام و ...) سبب کاهش حافظه است.

9-       مصرف بیش از حد سردیجاتدر طبایع سرد(بلغمی ها) همانند قارچ- ماست- ماهی- کشک- کیوی- خیار- دوغ و...  سببق کاهش حافظه است.

10-   مصرف متعادل مختصر گرمی جات و ادویه در طبایع سرد(بلغمی مزاج ها) نظیر دارچین- عسل- خرما- شیره انگور- ویز- زنجبیل- آجیل های خام و ... سبب افزایش حافظه است.

11-   روزی 20-10 دقیقه با چشمان بسته در جایی خلوت و آرام، ذکر گفتن(هر ذکر که به ذائقه روحی شما می نشیند و دوستش دارید).

12-   نان و پنیر و گردو- کله جوش- فسنجان- زیتون پرورده-  بادام نشکسته- آبگوشت جزو غذاهای افزایش حافظه به شمار می روند.

13-   دایم الوضو بودن حافظه را می افزاید.

14-   در مزاج گرم حجامت از سر یا پشت گوش ها- زالو درمانی پشت گوشها(طبق نظر پزشک حاذق طب سنتی) در افزایش حافظه موثر است.

15-   نگاه به قرآن- تلاوت قرآن- حفظ قرآن و اساسا هر گونه ارتباط با قرآن- بطور  خارق العاده حافظه را تقویت می کند.

16-   زیاد روی در مقاربت جنسی- نوشیدن آب یخ- یبوست- سر پا غذا خوردن- مصرف زیاد شکر سفید و نوشابه – پفک – سس مایونز- سوسیس کالباس و پیتزا- کاهش حافظه می دهد.

17-   موزیکهای تند و دارای ضرباهنگ مداوم- کاهش حافظه می دهد.

18-   مطالعه کتاب(نه روزنامه و مجله) شعر و حفظ شعر- حافظه را قوی می کند.

19-   هر گونه فکر و خیال- غم و غصه- اصطراب استرس و از سویی هیجانات فراوان و شادی بیش از حد و خنده فراوان و سرمستی و نشاط مفرط سبب کاهش شدید حافظه می گردد.

20-   اهداف فردی و مفعت طلبی فردی و افکار کوچک و منطقه ای- سبب کاهش حافظه و از طرفی افکار جمعی و بزرگ و جهانی سبب افزایش حافظه و توسعه فکری است.

21-   شنیدن اصوات و نوارهای طبیعی(صدای رودخانه، نسیم باد،صدای پرندگان و ریزش باران و ...) سبب افزایش حافظه و صداهای مصنوعی و صنعتی نظیر اتومبیل، بوق، ساختمان سازی ها و ... سبب کاهش حافظه است.

22-   دم کرده های گیاهی  افزاینده حافظه شامل بادرنجبویه- استخودوس- چای کوهی- سنبل الطیب- بهار نارنج می باشند.

23-   تراشیدن موهای سر و حتی المقدور کوتاه کردن موها در سنی بویژه کودکان و نوجوانان تاثیر به سزایی در بالا یبردن قوای مغزی و حافظه دارد.

24-   مصرف مداوم نان تازه- کاهنده حافظه و مصرف نانی که 12 ساعت از پخت آن گذشته(نه نان بیات) افزاینده حافظه است.

25-   صفات اخلاقی زیر سبب افزایش حافظه است.

       دست و دلبازی و بخشندگی- انعطاف پذیری- خوش رویی- کم سخن گفتن- امیدواری و مثبت گرایی

26- صفات اخلاقی زیر سبب کاهش حافظه است:

      خساست- یکدنگی- و پافشاری بر رای خود- کج خلقی و ترش رویی- پرحرفی منفی گرایی و نا امیدی.

جلا.آی آر jala.ir